INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Alojzy Rejchan (Reichan)     

Alojzy Rejchan (Reichan)  

 
 
1807-06-22 - 1860-11-06
Biogram został opublikowany w latach 1988-1989 r. w XXXI tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Rejchan (Reichan) Alojzy (1807–1860), malarz, miniaturzysta i litograf. Ur. 22 VI we Lwowie, był synem Józefa (zob.) i Marii z Garbaczyńskich.

R. pobierał wstępne nauki u ojca i u Józefa Klimeša we Lwowie. Dn. 14 XI 1823 zapisany został do Akademii Sztuk Pięknych w Wiedniu, notowany w niej do r. 1828 jako uczeń F. Cauciga i A. Pettera. Pod koniec 1829 r. wrócił do Lwowa z dyplomem malarza historycznego, portretów i miniatur. Co najmniej od r. 1833 (sygn. na litografii przedstawiającej śpiewaka Antonia Poggi) przebywał w Rzymie, gdzie w r. 1835 debiutował na wystawie portretami śpiewaczki Adeliny Speck i jej ojca. W r. 1834 zaświadczony jest pobyt R-a w Neapolu. We Włoszech i we Francji R. używał imienia Luigi, podpisując swe dzieła «L. Reichan». Latem 1835 powrócił do Lwowa. W r. 1837 uczestniczył w wystawie we Lwowie, na której pokazał bardzo chwalone kompozycje: Dziewczyna z dzbankiem i Włoski bandyta. W 2 poł. 1837 r. był już w Paryżu. Jak doniosła prasa, R. «w podróży swej do Paryża zwiedził m. in. Bawarię i Niderlandy dla obeznania się zupełnego ze szkołą flamandzką». We Francji spędził 9 miesięcy, pracował m. in. w atelier H. Verneta, malując portrety i kopiując – jak poprzednio we Włoszech – obrazy muzealne. Powróciwszy w r. 1838 do Lwowa, R. już swego miasta rodzinnego na dłużej nie opuszczał; jeszcze tylko krótki pobyt wraz z żoną w r. 1843 w Karlsbadzie poświadczony jest sygnaturą akwarelowego portretu Jana Gwalberta Pawlikowskiego (B. Ossol.). W r. 1847 R. uczestniczył w lwowskiej wystawie urządzonej przez «Przyjaciół Ludzkości» na korzyść Instytutu Ubogich. Pokazał 7 obrazów, wśród nich szczególnie chwaloną kompozycję U studni (Muz. Narod. w W.), uważaną za «prawdziwie narodową». Powszechnie uznany został za artystę najwybitniejszego i szczególnie chwalony, choć narzekano, że «na portretach zużywa p. Rejchan czas i ten wyborny pędzel», a chciano by «choć jeden obraz historyczny z niego wydusić».

Na tle zupełnie prowincjonalnego środowiska lwowskiego drugiej ćwierci XIX w. R. zdecydowanie wyróżniał się prawdziwie europejską kulturą artystyczną i suwerennym panowaniem nad techniką malarską (olejną i akwarelą). Z Akademii wyszedł jako typowy przedstawiciel austriackiego portretu biedermeierowskiego w typie F. von Amerlinga czy J. Danhausera. Szczególnie doskonałe wizerunki akwarelowe, starannie opracowane kolorystycznie, naturalne w ujęciu, świetnie chwytające charakter i podobieństwo wskazują na klasę artysty. Równie typowe dla szkoły wiedeńskiej były jego wczesne portrety olejne, np. historyka Augusta Bielowskiego, lub subtelny w charakterystyce Portret Heleny Matzel (oba Lw. Państw. Galeria Obrazów). Wyidealizowane, upiększone twarze dam, powaga mężczyzn o konwencjonalnych gestach rąk, uproszczony kontur i skłonność do pastelowych, bladych kolorów znamionują twórczość artysty sprzed połowy wieku. W tej wiedeńskiej manierze pewien wyłom stanowił krótki pobyt w r. 1837/8 we Francji. Znamy z tego czasu tylko Portret Leonarda Chodźki w mundurze kapitana gwardii narodowej paryskiej (Muz. Narod. w W.), który w zsyntetyzowaniu brył, zastosowaniu intensywnych gorących barw i żywości wyrazu twarzy wyraźnie nawiązuje do obrazów H. Verneta. Impulsy wyniesione z tej podróży zdecydowanie dobrze wpłynęły na styl R-a. Duży Portret aktorki Anieli Aszpergerowej, wyciszający rolę bogatego stroju i likwidujący tło, by całą uwagę skupić na pełnej wdzięku i zadumy wyrazistej twarzy i pozie artystki, bardzo nastrojowy wizerunek muzyka Karola Lipińskiego (oba w Muz. Narod. w Kr.), czy znakomita, pełna ekspresji głowa historyka Dionizego Zubrzyckiego (Muz. Hist. we Lw.) pokazują, że R. osiągał w swych późnych obrazach bardzo wysoki poziom portretowego kunsztu. Po wystawie lwowskiej 1856 r. szczególnie chwalone były portrety jego pędzla: K. Lipińskiego, metropolity Michała Lewickiego i panny w niebieskiej sukni (Państw. Galeria Obrazów, Lw.). Szeroko uprawiane przez R-a malarstwo kościelne (dla różnych świątyń Lwowa, Stryja, Łańcuta i in.) nie zostało przebadane. Zachowany obraz Św. Rodziny (z r. 1850 wł. Państw. Galeria Obrazów, Lw.) zdaje się nawiązywać do formuły Nazareńczyków. Zostawił też kilka litografowanych portretów: Franciszka Strońskiego 1848, bpa Jana Bocheńskiego 1853, metropolity lwowskiego kardynała Michała Lewickiego 1854, śpiewaczki Honoraty Majeranowskiej 1859, Franciszka Ksawerego (Nowotnego). Tzw. miniatury R-a są właściwie niewielkimi portretami akwarelowymi.

R. był, wg Ksawerego Preka, «wzrostu miernego, postaci i twarzy szczupłej, włosów ciemnych, opuszczonych na ramiona». Zmarł 6 XI 1860 we Lwowie.

Żonaty był dwukrotnie. Pierwszą jego żoną była jego kuzynka Ludwika, córka Karola Lipińskiego (zob.). Miał z nią synów Kazimierza i Kajetana Ludwika oraz córkę Marię Ludwikę, zamężną za rzeźbiarzem Tadeuszem Barączem (zob.). Po raz drugi R. ożenił się z Kornelią Anną z domu Wandruszka (ur. 1827), z którą miał dwóch synów: jednego zmarłego w niemowlęctwie, oraz Stanisława (zob.).

Uchwytnych jest sto kilkadziesiąt dzieł artysty, z nich największe zespoły w Muzeum Narodowym we Wrocławiu i w Państwowej Galerii Obrazów we Lwowie. Po latach Jerzy Mycielski w swej historii malarstwa polskiego, aż nazbyt pochlebnie określił rolę R-a w polskim malarstwie portretowym.

 

3 autoportrety: z r. 1832 (Muz. Narod. w Kr.), ok. r. 1835 (olej.) i ok. r. 1857 (akwarela Muz. Narod. we Wr.); – Grajewski, Bibliografia ilustracji; Pol. Bibliogr. Sztuki, I cz. 2; Swieykowski, Pam. Tow. Przyj. Sztuk Pięknych; Thieme-Becker, Lexikon d. Künstler (Batowski Z.); Wurzbach, Biogr. Lexikon; Antoniewicz, Katalog Wystawy Sztuki Pol. 1764–1886; Bachowski-Treter, Wystawa miniatur; Buczkowski K., Przeorska-Exnerowa Z., Wystawa miniatur na tle wnętrz pałacu hr. Pusłowskich, Kr. 1939; Gąsiorowska M., Muzeum Pomorskie w Toruniu. Malarstwo poł. XIX i XX w. Katalog wystawy, Tor. 1952; Grońska M., Ochońska M., Zbiory Pawlikowskich. Katalog, Wr. 1960; Güttler J., Sto lat malarstwa lwowskiego, Lw. 1937; Husarski W., 150 lat malarstwa polskiego w szkicach, W. 1918; Kamińska-Krasowska H., Miniatury polskie od XVII do XX w., Muz. Narod. w W., W. 1978; Katalog dzieł sztuki na Wystawie Powszechnej Tow. Przyjaciół Sztuk Pięknych, Kr. 1859; Katalog galerii obrazów im. Mielżyńskich Tow. Przyj. Nauk, P. 1932; Katalog nieustającej wystawy Tow. Przyjaciół Sztuk Pięknych, Kr. 1889, 1892; Katalog wystawy, Tarnopol 1912; Katalog wystawy obrazów Kółka Przyjaciół Sztuk Pięknych, Sanok 1912; Katalog wystawy powstania listopadowego, Lw. 1930 s. 15, 20; Katalog wystawy retrospektywnej portretu polskiego, Kr. 1954; Kruczek M., Miniatury… Katalog zbiorów, Pszczyna 1987; taż, Miniatury, Pszczyna, Muz. Wnętrz Pałacowych 1976; Malarstwo polskie. Katalog zbiorów, Muz. Śląskie, Wr. 1967; Malarstwo pol. od XVI do XX w. Katalog, Wyd. 2, W. 1975; Modrzejewska B., Oborny A., Muzeum Świętokrzyskie w Kielcach. Zbiory malarstwa polskiego, Katalog, W. 1971; Michałowski P., Malarstwo polskie realizmu mieszczańskiego I poł. XIX w., Muz. Wielkopolskie w P. 1951; Polskie malarstwo akwarelowe 1830–1956, Kr. 1956; Portrety osobistości polskich, Katalog; Radojewski M., Miniatury portretowe. Sylwetki w zbiorach Biblioteki Ossolińskich, Wr. 1976; Solski T., Zembatówna M., A. Grabowskiego „Rękorysy Polaków”, „Ze Skarbca Kultury” (Wr.) 1953 z. 1.; Tobiaszowa Z., Kudelska Z., Miniatury portretowe z dwóch stuleci, Kr., Muz. Narod. 1963; Wójciak M., Alojzy Reichan (1807–1860). Katalog wystawy, Wr. 1960; Wystawa malarstwa polskiego, Rzeszów Muzeum 1946 s. 4; Wystawa obrazów dawnych malarzy, Wystawa portretów kobiecych z XVIII i XIX w., „Spraw. Tow. Przyj. Sztuk Pięknych w Kr.” 1907, 1910; Zarewicz S., Katalog wystawy starych mistrzów lwowskich, Lw. 1925; Zbiory Pol. Muz. Narod. w Rapperswilu, W. 1928; Zrębowicz R., Malarstwo polskie w Muzeum Sztuki w Łodzi, W. 1957; Ilustrowany przewodnik po Lwowie, Lw. 1894 s. 104, 106, 119, 136; Orłowicz M., Ilustrowany przewodnik po Lwowie, Wyd. 2, Lw. 1925 s. 55, 87, 123; – Dobrowolski, Nowoczesne malarstwo pol., I; Kozakiewicz S., Malarstwo polskie. Oświecenie, Klasycyzm, Romantyzm, W. 1976; Mańkowski T., Lwowskie kościoły barokowe, Lw. 1932 s. 48; Mycielski J., Sto lat dziejów malarstwa w Polsce 1760–1860, Kr. 1896; Opałek M., Litografia lwowska, 1822–1860, Wr. 1958; Piątkowski H., Album sztuki polskiej, W. 1901; Prochaska A., Historia miasta Stryja, Lw. 1926; Reychan S., Galicjanie, w: Mater. do biogr., geneal. i herald. pol., VI; Ruban V. V., Ukraïns’kij portretnij žyvopys I. pol. XIX st., Kyïv 1984; Ryszkiewicz A., Polski portret zbiorowy, Wr. 1961; Schidlof L. R., The Miniature in Europe, Graz 1964 vol. II, IV; Sienkiewicz J., Derwojed J., Rysunek polski, W. 1970; Wasylewski S., O starych malarzach lwowskich, „Tyg. Ilustr.” 1921, półr. II, s. 633; Wiczkowski J., Lwów, jego rozwój i stan kult., Lw. 1907 s. 556, 559, 575, 598; Wójciak M., Alojzy Reichan (1807–1860), „Roczniki Sztuki Śląskiej” R. 1: 1959 s. 140–52 (reprod. Autoportretu, akwarela ok. r. 1857); – Prek K., Czasy i ludzie, Wr. 1959; Zawadzki W., Pamiętniki życia literackiego w Galicji, Kr. 1961; – „Bibl. Warsz.” 1851 t. 2 s. 176–84; „Czas” 1852 nr 19, 1860 nr 260; „Dzien. Liter.” 1852 nr 2 s. 15–16, 1856 dod. Przewodnik nr 3, 15, 1857 dod. Przewodnik nr 54, 1859 nr 76 s. 891; „Kółko Rodzinne” 1860 nr 38; „Pam. Sztuk Pięknych” 1850/4 s. 171; „Tyg. Ilustr.” 1921, półr. II, nr 40; – B. IS PAN: rkp. 51 (Batowski Z., Malarstwo krakowskie i lwowskie, odpis); B. Ossol.: rkp. 6767; B. PAN w Kr.: rkp. 2170 t. 2 (Zbiór prac i artykułów Aleksandra Hajdeckiego cz. 2, „Polacy w Wiedeńskiej Akademii Sztuk Pięknych od r. 1726 do 1880”).

Andrzej Ryszkiewicz

 

 
 

Powiązane zdjęcia

   

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.